La Rochefoucauld’nun özdeyişleriyle[1] açılan, Pascal[2], La Bruyere[3], Vauvenargues[4] tarafından devam ettirilen ve birçok elden geçerek Montaigne’e[5] varan bu Fransız serisini, hiçbir kitap, M. Joubert’inkinden daha iyi tetviç etmemiştir, denilebilir.
Sainte — Beuve
Çiçeklerimi ve meyvemi verdim: artık çınlayan bir gövdeden başka bir şey değilim; fakat gelip gölgeme oturan ve beni dinleyen daha bilge olur.
Bir çok şeylerde kelebeğe benzerim: o gibi ışığı severim; o gibi onda hayatımı yakarım; o gibi, kanatlarımı açmak için, etrafımda havanın iyi olmasına ve kafamın mülayim bir sıcaklık gibi müsamaha ile sarılmış olduğunu hissetmesine ihtiyacım vardır; çabucak üşüyen bir kafa ve karektere sahibim.
Dostlarım körseler onlara profilden bakarım.
Başkasının iyiliği bana kendiminki kadar zevk verir.
Zihnim açık sahalarda gezmeye ve ışık dalgalarında kendi kendine oynamadan atar; orada bir şey görmez, fakat neşeye ve aydınlığa boğulmuştur. Peki ben neyim...? Işık içinde bir atom mu?
Kafamda, açık olmayan şeyler almaya tahsis edilen yer pek dardır.
Parladığım zaman yanarım.
Eğer talih birini şayan-ı takdir kılmak istiyorsa, ona faziletler bahşeder; takdir edilmiş olmasını istiyorsa, ona başarılar ihsan eder.
Nice kimseler derin görünmek için kendilerini soyut yapıyorlar; soyut terimlerin çoğu, boşları saklıyan gölgelerdir.
Bize: “Devlet eskidi, yıkılmalıdır.” dedirten soğuk kanlılık, aynı zamanda: “Babam yaşlandı, ölmelidir.” dedirtebilen bir soğukkanlılıktır; böylesine müsaade edilmez.
Düşüncenin mekanizmasını ve etkilerini tanımak istiyor musunuz? Ahlâkı ve siyaseti bilmek istiyor musunuz? Şairleri okuyunuz. Onlar da hoşunuza giden şeyleri derinleştiriniz: doğrudur. Onlar insanı tanımak istiyen feylesofun en büyük mesaisi olmalıdırlar.
Şairin parmağı fosforunu üzerlerinden geçirince kelimeler parlar.
Zihin kelimelerin özsuyunu bir defa tadınca, artık onları bırakamaz olur; oradan düşünce emer.
Bazı düşünceler kendiliklerinden parlaktırlar; bazıları da vardır ki ancak işgal ettikleri yerde parlarlar: onlara ulaşmadan yerlerini değiştirmek imkânsızdır.
[1] Özdeyişler: La Rochefoucauld
[2] Düşünceler: Pascal
[3] Karakterler: La Bruyere
[4] Reflexions: Vauvenargues
[5] Denemeler: Montaigne
(**) Verilen özdeyişler rastgele seçilmiştir.
