Fotoğraf: Eski Kıyafetlerinden Birkaç Tip
1— Üstecelık. Yani üstten giyilenler;
1— Fermana, 2— Sako, 3— Cübbe, 4— Hırka, 5— Aba, 6 — Hayderi, 7— Meşlâh, 8— Yamçı, 9— Kürk, 10— Lata,
11— Buzuya 12— Çepken.
2— Üstecelik altına giyilenler.
1— Zubun, 2— Göğsü kapalı bluz, 3— Mintan.
Zubun altından delme, funru; bunların altından da gömlek giyilir.
3— Bacağa giyilenler
1— Şalvar, 2— Çakşır. Bunların veya zubunun altından da bacağa don giyilir.
4— Ayağa giyilenler:
1— Yimeni, 2— Postal, 3— Kundura, 4— Edik, 5— Çarık, 6— Kaliçli Potin, 7— Bağlamak Potin, 8— Pabuç.
Bunların içinden de ayağa çorap giyilir. Çorapların üstüne kışın bir lapçın giyilir veya karçın dikilir. Abdestle bunların üzerlerine meshedilir.
1— FERMANA
Bunun uzunluğu bele kadardır. Kendisi yakasız, önü açık, kol ağzı dardır. Yalmanlı olan bu kol ağzını bazı akitler arkaya kıvırırlar, iç taraftaki canfes görünür, bu bir caka vesilesi olur. Fermana mavi çuhadan yapılır.
2— SAKO
Sako, dize kadar uzun bir cekkettir. Yakası dönmedir. Sakoyu yeni iken köy ağaları giyerler. Eskiyince de abdallara verirler, onlar giyer. Buna aptal sakosu derler.
3— CÜBBE
Cübbe, yenleri çok bol bir üte çeliktir. Umumiyetle eski ulema sınıfı giyer. Ekseri siyah veya mavi çohadan yapılır.
4— HIRKA
Hırka iki kısımdır: Biri pamuklu hırka. Bu pamuklu dokuma içine pamuk konarak köpüme usul ile yapılır. Kalınlığı iki santim kadardır. Kışın giyilir. Bunun bir de kısa kısmı vardır ki bu alttan giyilir. Buna daha ziyade pamuklu mintan demek doğrudur. Kışın pek sıcak tutar.
Diğeri de Şam hırkasıdır. Yazın giyilir. Bunu çokça devriş ve hocalar giyer. Sarı, beyaz, pembe, mavi renklileri vardır.
Bir de kırk yamalı melâmî dervişlerine mahsus bir cins hırka vardır ki her yaması terzi bohçası gibi başka bir renktir.
5— ABA
Abalar birkaç cinstir: Yerli aba, Maraş abası, Hamiş abası, Urfa abası, Torun abası, siyah aba, çuha aba.
Çuha aba çuhadan yapılmıştır. Yerli abalar: Boz aba, kırmızı aba diye ikiye ayrılır. Bir de çulha abası vardır. Dokunurken yakasına sırmadan bir süs işlenir.
Boz abayı, Fıstıkçı köyleri ile Dere ve Yazı köyleri giyerler. Kırmızı abayı daha ziyade kıraç köyleri giyer. Maraş abası yapıcı ustalar ve ameleleri tarafından giyilir. Kara abayı rençperler giyerler. Hamiş abası deneti cins çok süslü ve sırma işlemeli olduğundan bunu ekseri zengin ağalar ve eşraf sınıfı giyerler. Hem de bayram elbisesi olmak üzere.
6— HAYDERÎ
Hayderî, kolsuz ve uzun bir üsteceliktir.
7— MEŞLÂH
Meşlâhler de bir kaç cinstir. Antep meşlâhı, Mardin meşlâhı, Urfa meşlâhı.
Meşlâh, pelerin gibi uzun, kolsuz ve önü açık bir üsteceliktir. Urfa meşlâhı, ince ve sırma işlemeli bir meşlâhtır. Bunun siyah, kırmızı, kahverengi renklileri vardır. Bunun altından ekseri kuzu derisinden yapılmış kürk giyilir. Bunun için kendisi' incedir. Bir de Şam meşlâhı vardır. Bu çok süslüdür. Bunu hacılar hediye getirirler, ipeklidir.
Mardin meşlâhı sert ve Siirt battaniyesi gibi uzunca tüylü ve kahverengidir. Bu meşlâh geniş ve dirsekte kısa kolludur. Bu kollarda çok geniştir. Kollar giyilmeyip de yanlarda sarktığı zaman kartal kanadı gibi bir şey olur. Yalnız bu meşlâh da kol vardır.
8—YAMÇI
Bu da kolsuzdur. Keçeden yapılır. Bunu çobanlar, mekkâreciler gibi kışın açık havada iş görenler giyerler. Bir de üzeri tüylü Çerkeş yamçısı vardır.
9— KÜRK
Bildiğimiz kuzu derisinden yapılır. Mardin meşlâhına benzer. Bu da sade giyilir yahutta üzerinden ince bir meşlâhla giyilir.
10— LATA
Latayı medresede mollalar giyerler. Dar kolle, vücuda yapışmış bir paltodur. Fakat ayaklara değecek kadar uzundur. Bu daha medrese tahsili yapmakta olan henüz icaze almamış mollalara mahsustur.
11— BUZİYE
Bu beyaz patiskadan yapılmış ince ve beyaz bir meşlâhtır. Yazın giyilir. İpekten yapılanları da vardır. Giyeni nuranî bir adam şekline sokar.
12— CEPKEN
Cepken kolsuz ve saltalıdır. Saltalarda ve göğüste sırma işlemeli süsler vardır. Bunu daha ziyade konsolos kavasları giyerlerdi. Vaktiyle Antep'te bir Acem konsulosu ve bunun bir de kavası vardı. Bu kavas böyle giyerdi.
13— ZUBUN
Zubun birkaç kısımdır:
1— Önü açık zubun bu da iki kısımdır. Birisi tamamen;
A— Önü açık olandır. Bunun altındaki delme tamamengörünür. Bunun sol tarafında ve göğüs kısmında bir de koyun cebi vardır.
B— Her iki taraf göğüsten ayağa kadar birbiri üzerine kapanacak şekilde olan. Buna kapaklı zubun derler.
Bunun göğüs kısmı birbiri üzerine kapatılarak omuzdan düğümlenir. Alt kısmını da kuşak tutar.
Önü açık zubunların kurt ve köylülerde göğsü tamamıyla açıktır. Göğüslerinin kılları görünür. Şehirlilerle şehre yakın köylülerde ise göğüse (Delme) denen bir kolsuz ve kısa mintan giyilir. Bu mintan önden, yukarıdan, aşağıya kadar düğmelidir. Düğmeler ya Avrupa işi bildiğimiz şeylerdir yahutta bezden yapılmış üzeri iple işlenmiş yerli düğmelerdir. Delmeler de kıravat gibi görünen yerde ve göğüste olduğu için bilhassa zengin ve huvarda sınıflarında pek süslü ve göz alıcıdır. Hele sırmalıları ve ipek işlemelileri pek caziptir. Göğüste güvercin göğsü bir manzara arz eder. Bunun sırmalı cinsine sırmalı yelek de derler.
Önü açık zubunların yan taraflarında 15—20 santim uzunluğunda iki yırtmaç vardır. Bazı yerlerde bu yırtmaçın kuşaklara kadar uzanan entarileri vardır. Buna üç etek zubun derler.
2— Önü kapalı zubunlar. Buna fistan derler. Göğüs kısmı açıktır ve birbiri üzerine binerek kapaklı, zubutı gibi göğüsten düğmelenir. Aşağı kısmı tamamen kapalıdır. Yanlarında yırtmaçları yoktur. Bu daha ziyade gecelik zubun olarak kullanılır. Bunu eşraf sınıfı gündüzlük olarak da giyerler.
Zubunlar iplik dokuma basmadan, ipeklilerden yapılır. Şam çitarisi denen ipeklileri ve daha başka türlü ipeklileri, eşrafa mahsus bir entari cinsidir. Ve hakikaten çok göz alıcıdır.
Önü kapalı zubunların, yirikleri omuzdan yapılanları da vardır. Giyilirken buna da baş kolay girer ve giyildikten sonra yandan düğmelenir.
Fotoğraf: Eski Kıyafetlerden Bir Tip
