Batısındaki Amanos (Gavûr) Dağları'nın Kösürük kolunun doğuya müteveccih, ormanlıklarla kaplı dik meyilli yamaçlarının doğu etekleriyle, doğusundaki uzun Kabir Dağı'nın yayvan etekleri arasındaki düz sahada kurulmuştur.
Kuzey ve güneyde geniş bataklık sahalar bulunmaktadır. Gaziantep’in batısında bulunan kasabada 55 no'lu Maraş-Kırıkhan devlet yolu üzerinde olup büyük İslahiye’den kuzey istikametinde 22. kilometresindeki Kömürler istasyonundan doğuya ayrılan Altınoğlu devlet şosesinin 72. kilometresinde Gaziantep bağlıdır. Ayrıca 55 no'lu yolun İslahiye’de kuzey istikametinde 15. kilometresinde Adana’ya da bağlıdır. İslahiye ile Kilis arasında 87 kilometrelik toprak tesviyesi (1) hâlinde bir vilâyet yolu vardır.
İslahiye Adana-Halep demir yolunun hudut istasyonu olan Meydan-ı Ekbez'in 27. kilometre kuzeyinde gümrük teşkilatının kurulu bulunduğu bir istasyon olup Adana’ya mesafesi 152, Fevzi Paşa’ya 9, Gaziantep’e 161,Halep’e 141 kilometredir.
Kasaba çok yeni kurulmuş olduğu için hiçbir tarihi esere sahip değildir. Bulunduğu havalide 19. asır sonlarında birçok dere beyleri hüküm sürüyordu. Aralarındaki rekabet ve mücadele sebebiyle havali daimî bir anarşi içerisinde bulunmakta idi.
Hicri 1280 tarihinde intizam ve sükûnu tesis maksadıyla Derviş Paşa kumandasında askeri kuvvet sevk edildi. Derebeyleri tedip ve ıslah edilmiş, o sırada kurulan kasabaya da İslahiye adı verildi. 513 rakımlı olan kasaba 4 mahalle, 500 hane vardır. (1) Halkın mühim ekseriyeti ziraat, hayvancılık, ormancılık, madencilikle uğraşır. Kasabada bir şehir oteli yapılmak üzeredir (2). Yollarının 750 metrekaresi adi kaldırım 3.600 metrekaresi şose ve 24 bin metrekaresi ise ham yoldur. (3) Bir ahşap ikisi beton üç köprüsü (4) 3.500 metrekarelik bir park (5) ve belediyeye ait 1.500 metrekarelik bir fidanlığı (6) vardır. 1954'de doksan beygir takatinde dizel motoru ile mücehhez bir termoelektrik santral ve şebekesi tesis edilmiştir. (7) İki içme suyundan biri kasaba içerisindeki göz suyu adlı bir kaynaktan diğeri beş kilometre mesafede beton kasaba içinde demir borularla dağılan Çerçili Suyu'ndan ibarettir. (8)
Ayrıca 1952’de 7,3 kilometre mesafeden kaptan ve isale şebeke ve depo tesislerini hâvi olarak getirilen suyun 24 saatlik verimi 376 tondur. (9) Kasabanın içinden kaynayan Göz Suyu mezrûat sahiplerine dönüm hesabıyla para ile belediye tarafından verilmektedir. (10)
Haritası 1951'de, imar plânı 1953’de yapılmıştır. Eczanesi yoktur. (10) Bir mezbaha bir genel helâ; bir ilkokul, (11) bir ortaokul, birisi belediyeye ait iki otel, (13) iki gazino,(14) birisi belediyeye ait üç fırın,(15) ile bir Cumhuriyet alanı vardır.
Belediye hudutları dışında kaleler, höyükler, su yolları gibi tarihi eserleri ve ziyaretleri vardır. Tarihî Derviş Paşa kışlasının yeri şimdi park haline getirilmiştir. İnşaatta en çok kerpiç ve kısmen taş kullanılır. Damların çoğu çatılı kiremit veya saç örtülüdür. Evlerin yüzde otuz beşi tek katlıdır. Halkın yüzde altmışı ziraat ve hayvancılık, yüzde yirmisi ticaret, yüzde onu küçük sanat, yüzde onu ise amelelikle uğraşır. (16)
İslahiye’de Bugün İse Durum Şöyledir
(1) Dükkanlar dahil iki bin haneli olup dört mahalledir.
(2) Yollar beton yapılmış, yekûn tutarı 3.680 metre uzunluğundadır. Geri kalan kısmına ise stabilize malzemesi hazırlanmıştır.
(3) Köprüleri: Çarşı başında 35 metre uzunluğunda bir köprü ile Cumhuriyet Caddesi'nde 7 metre ve diğer bir mahalle de ise 5 metre uzunluğunda menfezler vardır.
(4) Parklar: Çarşı başında bin metrekarelik bir çocuk bahçesi ile dört bin metrekarelik belediye parkı vardır.
(5) Fidanlıklar: Belediyeye ait fidanlık bugün yoktur. satılmıştır. İlçeyi Güzelleştirme Derneği ile belediyenin iştiraki ile hastane sırtlarına beş bin metrekarelik bir fidanlık kurulmuştur.
(6) Elektrik: Üç dizel motoru ile birisi man-diğeri Skoda 390 beygir takatında elektrik gücü vardır.
(7) Suları: Çerçili, Göz Suyu, 10 kilometreden gelen Fenk Suyu'dur. Yalnız Fenk Suyu'nun 24 saatlik verimi 600 tondur. Bu su belediye tarafından ziraatçılara parayla verilir. Bu su bir yıl bir tarafa bir diğer yıl başka tarafa verilir. (8) Plan ve harita:
1961 yılında yapılan imar planınca hareket edilmektedir; (9) Mezbaha ve genel helâ:
Bir mezbaha ile dört genel helâsı vardır. (10)
Okullar: Dört ilkokul ile bir ortaokulu var.
(11) Oteller: Belediye’ye ait otel bugün yoktur. İlçede bulunan oteller şunlardır: Kristal Palas, Aydın Palas, Çiçek Palas, Özer Palas, Doğan Palas, Yeni Otel. 12) Gazino: Belediye’ye ait bir gazinosu vardır. (13) Fırınlar: Bugün Belediye’ye ait fırın yoktur; sekiz fırını var. (14) Halkın geçim yeri ve evlerinin imar tarzı: İlçe halkının yüzde ellisinden fazla iki katlı evleri vardır. Halkın yüzde ellisi tarımla, otuzu ticaretle, onu sanatla, onu ise amelelikle geçinirler.
