İDARİ TAKSİMAT

KÖYLERİ VE BUCAKLARI

Kazası: İSLAHİYE

Nahiyesi: Merkez

1. Ağalarobası: (Muhafaza edildi)
2. Alaca: (Muhafaza edildi)
3. Araplı: (Muhafaza edildi)
4. Belikanlı: (Güllühüyük)
5. Burunsuzlar: (Muhafaza edildi)
6. Çerçili: (Muhafaza edildi)
7. Çubuk: (Muhafaza edildi)
8. Çınarlı: (Muhafaza edildi)
9. Çolaklar: (Muhafaza edildi)
10. Değirmencik: (Muhafaza edildi)
11. Dolan: (Muhafaza edildi)
12. Hanağzı: (Muhafaza edildi)
13. Hasanlök: (Muhafaza edildi)
14. Haltanlı: (Aydınoğlu)
15. Haydarkânlı: (Yolbaşı)
16. İdilli: (Muhafaza edildi)
17. Kabaklar: (Muhafaza edildi)
18. Kalaycık: (Muhafaza edildi)
19. Karacaören: (Muhafaza edildi)
20. Karapınar: (Muhafaza edildi)
21. Kayabaşı: (Muhafaza edildi)
22. Kerküt: (Muhafaza edildi)
23. Kırıkçalı: (Muhafaza edildi)
24. Köklü: (Muhafaza edildi)
25. Kestan: (Yeniceli)
26. Melikânlı: (Ortaklı)
27. Müsikânlı: (Akınyolu)
28. Sulu mağara: (Muhafaza edildi)
29. Şerikânlı: (Bilenler)
30. Tandır: (Muhafaza edildi)
31. Telli: (Muhafaza edildi)
32. Tesbi: (Yağızlar)
33. Yesemek: (Muhafaza edildi)
34. Kazıklı: (Muhafaza edildi)
35. Yelliburun: (Muhafaza edildi)

Kazası: İSLAHİYE

Nahiyesi: Merkez

1. Fevzipaşa: (Muhafaza edildi)
2. Arapuşağı: (Bayraktepe)
3. Dönek: (Gökçedere)
4. Elbistanhüyüğü: (Muhafaza edildi)
5. İntilli: (Kozdere)
6. Karaburçlu: (Muhafaza edildi)
7. Katrancı: (Muhafaza edildi)
8. Kemazanlı: (Gözlühüyük)
9. Kömürler: (Muhafaza edildi)
10. Kurudere: (Muhafaza edildi)
11. Kuşçumustafa: (Muhafaza edildi)
12. Kürdikânlı: (İncegedik)
13. Olucak: (Muhafaza edildi)
14. Örtülü: (Muhafaza edildi)
15. Toplamalar: (Muhafaza edildi)
16. Türkbahçe: (Muhafaza edildi)
17. Zincirli: (Muhafaza edildi)

Kazası: İSLAHİYE

Nahiyesi: SAKÇAGÖZ

1. Keferdiz: (Sakçağöz)
2. Emirler: (Muhafaza edildi)
3. Gedikli: (Muhafaza edildi)
4. Hamdiye: (Muhafaza edildi)
5. Hisar: (Muhafaza edildi)
6. İkizkuyu: (Muhafaza edildi)
7. Kartal: (Muhafaza edildi)
8. Kırışkal: (Muhafaza edildi)
9. Munarcirinâtik: (Nogyalar)
10. Muhacirincedit: Çakmak
11. Tepkânlı: (Belpınar)
12. Terken: (Muhafaza edildi)
13. İncirli: (Muhafaza edildi)
14. Şatırhüyüğü: (Muhafaza edildi)

Not: Bu köylerin kırkında ilkokul vardır. Bu yıl bazı köylerine okul ilâveleri yapılacaktır.

İLÇENİN TARİHİ DURUMU

İslahiye, tarihin en eski devirlerinden beri birçok medeniyetlerin eserlerini üzerinde toplamış bulunmaktadır. Güney Etileri devrinde mühim merkezler teşkil eden Sakçagözü (Keferdiz), Zincirli Höyükleri, Etiler devrinin meşhur merkezlerinden olup Zincirli Güney Etilerine hükümet merkezliği de yapmıştır.

Etiler zamanında bugünkü Yesemek köyü üzerinde Etilerin heykel ve abide atölyelerinin artıkları bulunmaktadır. Burada yapılmış ve atölyede yarım bırakılmış yüzlerce Eti anıtları yerinde her an mevcut bulunmaktadır.

Burada hazırlanan anıtların Anadolu içerisine ve bilhassa Kadirli civarında bulunan Ak tepeye götürüldüğünü arkeologlar tespit etmiş bulunmaktadır. Yakında İstanbul Üniversitesi arkeologlarından Profesör Bahadır Alkım’ın Tilmen Höyüğü'nde yapmış olduğu kazılarda Sami İlgın’dan, Kral İbalado’nun Milattan 1750 yıl evvel yapılmış sarayı meydana çıkarılmıştır. Bu konudaki bilgiyi, Bahadır Alkım’ın yaptığı bir toplantısından alarak dergimize aktarmış bulunuyoruz.

İslahiye, Suriye ve Anadolu üzerinde ve Cebelbereket’ten Adana ovasına geçen geçitler üzerinde bulunduğundan, tarihin her devrinde kıtalar arası mühim orduların yolu üzerinde bulunmuş, milletlerin göçleri bu yoldan geçmiş ve ticari büyük münasebetler bu yollardan temin olunmuştur. Büyük İran ve Yunan harpleri zamanında İslahiye, İran İmparatorluğu'nun sınırları içerisine girmiş, sonradan Büyük İskender’in Doğu seferlerinde İslahiye’de İskender’in idaresine geçmiş, Elenizm devrinde İslahiye Kommejen idaresinde kalmıştır. (Eski tarihi coğrafyada bugünkü Elbistan’ın kuzeyinden geçen dağların güney tarafı kuzey sınırı olmak üzere Ceyhan ile Fırat nehirleri arasında kalan sahaya Kommejenya derler.)

O zaman İslahiye’nin bugünkü bulunduğu yerde Nikoopolis kasabası büyük bir şehir halini almış; Yunan kültür tarihinde, Tarihli Diyejo'nin doğum yeri İslahiye’dir.

Roma zamanında İslahiye, Roma'nın has eyaletine sokulmuş; yani doğrudan doğruya Roma ile ticaret yapan ve Roma vatandaşlığı kazanan bir yer olmuştur. Eski Roma devrine ait Nikoopolis şehri harabeleri ile bugünkü Cıncıklı denilen Roma kasabası, harabeleri hâlâ mevcut bulunmaktadır. Hıristiyanlığın İlk zamanlarında İslahiye’nin kuzeyinde bulunan dağlar ilk Hıristiyanların yerleştikleri yer olmuş bu dağlarda yer altında birçok Hıristiyan mezarları ve Hıristiyan mabetleri mevcut bulunmaktadır. Bu mezarlar ve mabetler içinde eski devre ait, üzerinde resimler bulunan mozaikler vardır.

Roma İmparatorluğu'nun bölünmesi üzerine İslahiye’de, Doğu İmparatorluğu'nun hakimiyetine geçmiş ve bu suretle de Bizans İmparatorluğu'na tâbi olmuştur.

İslamiyet’in gelişmesi, İslam orduları tarafından Bizanslar Cebelbereket Dağları'nın arkalarına atılmış; Bizanslılar bu sahadan çekilirken burada yaşayan halkı beraberinde götürmüşler ve bütün köy ve kasabaları harap etmişler. Bu suretle de bu yer, bir müddet Bizanslar ile İslamlar arasında bir sınır bölgesi olarak boşalmış bir vaziyette kalmıştır.

Abbasi İmparatorluğu kurulduktan sonra Suriye’nin kuzeyinde kalan bu yer­leri Avasım Eyaleti adını vermiş, bu yerlerde Türkistan’dan gelen muharip Türk kabilelerini yerleştirmiştir. Bu suretle de Anadolu’nun Türk yerleşmesi ilk olduğu gibi bu sahadan başlamıştır.

1076 Malazgirt Meydan Muharebesi'nden sonra bütün Anadolu Türk hakimiyetine geçtiği gibi İslahiye’de Selçuk hakimiyetine geçmiş, bir müddet Antakya’da bulunan Suriye Selçukluları idaresinde kalmış, sonradan Anadolu Selçukî idaresine geçmiştir. Anadolu Selçukîlerinden sonra İslahiye’nin bugünkü bulunduğu yer iki kısma ayrılmış, Karasu'nun doğu tarafı ile bugünkü Antep şosesinin güney tarafı Halep’e bağlı olarak Kilis ilçesinin sınırları içerisinde kalmış, Karasu'nun batısı ile bugünkü Antep şosesinin kuzeyi ise Zülkadir Eyaleti'ne sokulmuştur. Bu suretle coğrafi birlik teşkil eden bu yer idari birliğini kaybetmiş ancak birtakım köyler ile göçebe halkın merası görevini görmüştür. Eskisi gibi bu yerde kasaba ve şehir gelişmemiştir. Osmanlı İmparatorluğu'nun Zülkadriye Beyliğini, meydandan kaldırıp Suriye’yi işgal ettikten sonra eskisi gibi ilçenin topraklarının bir kısmı Kilis’e, bir kısmı da Maraş merkezi olan Zülkadriye Eyaleti'ne bağlanmıştır. Osmanlı İmparatorluğu'nun son devrine kadar bu suretle idari bir taksimat içinde bulunan İslahiye büyük merkezlerden uzak kaldığından köy ve göçebe hayatı yaşamıştır. Mısırlı İbrahim Paşa'nın Suriye kuzeyini işgal etmesi ve sonradan çekilmesi üzerine köy ve göçebe hayatı yaşayan ve kuzey yaylalarıyla Suriye arasında göçebe aşiretlerin yolu üzerinde bulunan bu sahada asayişsizlik çoğaldığından Halep vilayeti valileri bulunan Cevdet ve Derviş Paşalar bu mıntıkaların ıslahına memur edilmiş, Gavur Dağları'nın üzerinde bulunan Yarpuz köyü merkez olmak üzere Halep’e bağlı Cebelbereket Livası teşkil edilmiş ve İslahiye’nin yerinde bir askerî garnizonla Hükümet Konağı yapılarak İslahiye ilçe haline getirilmiştir.

Bu ıslahat sırasında Adana vilayeti de Halep’e bağlı bir liva merkezi iken, sonradan Adana ayrı bir vilayet haline getirilmiştir. Cebelbereket Livası da bu vilayete bağlanmış olup, bu suretle İslahiye Adana’ya bağlanmıştır. İstiklal harplerinden sonra Cebelbereket Livası vilayet, İslahiye de buna bağlı bir kaza olmuştur. 1923’den sonra yine bu civar­da asayişsizlik mühim bir mesele haline geldiğinden İslahiye ilçesi, Gavur Dağları'yla Cebelbereket vilayetinin merkezi bulunan Osmaniye’den ayrılarak Antep platosunun üzerinde bulunduğundan Antep’le plan birliği göz önüne alınarak 1933 yılında Gaziantep’e bağlanmıştır.

Not: Yukarıdaki bilgi, İslahiye’nin kıymet­li avukatlarından ve şehrimizin Battal Bey ailesine mensup Ali Elgin'den alınmıştır.

DİKKAT: Dergimizin 1. cildinin mevcudu bitmek üzeredir. Edinmek isteyenlerin adresimize yazmalarını rica ederiz.

İLÇENİN COĞRAFİ DURUMU

Türkiye’nin güneyinde Cebelbereket (Gavur Dağları'nın) doğu eteklerinde, Ürdün’den beri devam eden Elbaka çöküntü arazisinin teşkil etmiş olduğu yerde kurulmuştur. Trenle Tahta Köprü sınır kapısına 20 km kara yolu ile 25 km’dir.

Mevsimleri yıllara göre bazen hükmünü tam sürer, bazen de bahar ve yaz kısa geçer. İslahiye vadisi, denizden 400 ila 280 metre yükseklikte bulunmaktadır. İklim itibariyle Akdeniz iklimine bağlıdır. Yazları sıcak geçerse de batıdan esen rüzgarlar sıcaklığı hissettirmez. Yumuşak bir havası vardır. İl merkezine 90 km uzaklıkta asfalt bir yolla bağlıdır. Kilis ilçesine ise aynı uzaklıktadır.

İLÇENİN EKONOMİK DURUMU:

İslahiye’nin iktisadi durumu çiftçilik üzerine bina edilmiştir. Ekonomik çalışmaların geliştiği toprak, Ürdün’deki Şeria Nehri'nin kuzeyinden başlayarak, antı Lübnan dağlarının doğu tarafını teşkil eden, Türkiye’de Amik Ovası'nı meydana getiren kuzeye doğru uzanan İslahiye; Pazarcık ve Gölbaşı ilçelerinin üzerinde bulunduğu Elbaka vadisidir. Bu vadi jeolojik zamanda meydana gelmiş olan bir çöküntüdür. İslahiye, bu vadinin doğusunda sıra dağlar üzerinde bulunan Kilis ve Antep’i bu vadiden ayıran dağ kitlesidir. Bu dağlar eskiden büyük ormanlarla kaplı idi. Bugün ise az bir miktar orman vardır. (Birinci Cihan Harbi'nde bu ormanlar ne yazık ki Almanlar tarafından kesilerek şimendiferleri işletmek için lokomotiflerde yakılmıştır.)

Vadi İslahiye’nin batısında Cebelbereket yani Gavur Dağı kitlesi, İslahiye vadisini Akdeniz’den ayırır. Bu dağda da eskiden geniş ormanlar varken sonra tahribe uğramıştır. Dağ eteklerinde iktisadi faaliyet olarak bağcılık başlamıştır. Bu dağlardan çıkan birçok sular İslahiye vadisini sularlar, vadinin ortasında Karasu adında büyük bir su menbaı, Karasu Gölü'nü teşkil eder. Bu göl vadinin ortasından geçerek, Hatay’da Türkiye sınırını teşkil ettikten sonra Amik Ovası'nı sular. Ve oradan Amik Gölü'ne dökülür. Sonra Asi nehri yolu ile Suriye sınırına geçer.

ZİRAİ DURUM

İslahiye vadisinin teşkil ettiği toprak bütünü itibariyle değişiktir. Eskiden bol sulu ve bol ormanlı olan bu vadide zirai faaliyet yalnız hayvancılıkla iktifa etmiş olanlar ve bu vadide oturanlar hayatlarını kışın köylerde, yazın ise yaylalarda geçirmek suretiyle 30—40 yıl evvel hayvancılık ikinci plana geçmiş, tarla ziraatı öne alınmıştır. 1946 yılına doğru traktörün Türkiye’de kesin surette ziraatta kullanılması ile İslahiye’de de büyük tesir göstermiştir.

Bütün meralar tarla haline getirilmiştir. Bugün hayvancılık artık üçüncü plana düşmüştür. Zirai çalışmalar olarak tarla ve bağcılık önem kazanmıştır. Tarla çalışmalarında Akdeniz iklimi olan bütün zirai çeşitler yetiştirilmektedir. Başta arpa, buğday, pamuk, susam, yer fıstığı, çeltik, bahçe ziraatı en ileri bir yükselmeye ulaşmıştır. Büyük miktarda toz biber ekimi vardır ve yapılmaktadır. İslahiye’nin dağlık Milândüzü Vadisi'nde büyük çapta bağcılık vardır. Milândüzün’de dikilen bağlar, Türkiye’nin hiçbir tarafında görülmemiştir. Bir kökten 100 ilâ 150 kilo arasında üzüm alınmaktadır.

Orta mahsul alındığı yıl, İslahiye 6 ilâ 7 bin ton harice buğday satar. Bu miktar İslahiye’nin kendi ihtiyacından fazladır. Bağ mahsullerini ise, doğu vilayetlerine sattığı gibi Ankara ve Adana’ya da satar.

Yerli olan bütün köylüler toprak sahibidirler. Her ne kadar eskiden büyük arazi sahibi kimseler varsa da bugün bu büyük araziler mirasçılar tarafından ortaklık işletilerek küçük hale getirilmiştir.

Muhit her zirai ürünü yetiştirmeye müsaittir. Fakat ne yazık ki toprağa bağlı sanayi çalışmalar yoktur. Ayrıca hiçbir sanayi çalışmaya da girişilmemiştir. 1946’dan sonra İslahiye’de inkişafa başlayarak merkez, köy ve bucaklarda halk yerleşmiştir. Bunun içindir ki bütün çalışmalar, ziraata inhisar ettiğinden halk İslahiye’deki bu zirai durumdan memnun değildirler. Bundan dolayıdır ki muhitte tam bir hayat teşekkül etmiş değildir. Ve ticari çalışmalar esnaflık halinde kalmıştır. Çiftçi sermayesi olmadığından Ziraat Bankası, çiftçinin ihtiyacını karşılayamamaktadır. Sermayesi kâfi gelmeyen çiftçiler ise yüksek faizlerle iş görmekte olup faizcilere boğulmaktadırlar.

İslahiye çiftçileri ne yazık ki Maraş, Adana, Antep tüccarlarına borçlu bulunmaktadır. Nüfus başına yılda genel olarak gelir çok azdır. Bunun için kaza fakir bir vaziyettedir. Bu hal ise İslahiye’nin kalkınmasına mâni teşkil etmektedir.