Emniyetimizin Tarihçesi

Bu tarihçeyi Emniyet Müdürümüz Salih Urgancıoğlu’nun dilinden dinliyelim:

''Yurdumuzda ilk polis teşkilatı, bundan 118 yıl önce 10 Nisan 1845'de İstanbul’da kurulmuş ve 17 maddeden ibaret bir nizamname hazırlanarak teşkilatın görev ve salahiyetleri tespit edilmişti.

Bu irademiz 1945 yılından evvel memleketimizde zabıta işlerinin bulunmadığı veya görülmediği manasına alınmamalıdır Osmanlı İmparatorluğunda 1845 yılından evvelde emniyet ve asayiş temin eden kuvvetleri vardı. Fakat o zaman Türkiye Zabıta Kuvvetleri askeri hüviyete sahipti. 10 Nisan 1845'de ise ilk sivil polis teşkilatı ve sosyal müessiseler gibi imparatorluğun kuruluşu, yükselişi, duraklama ve yıkılışı ile denk bir surette gelişmiş, yükselme devrinde muasır memleketlerde rastlanmayan özel bir olgunluğa erişmiş ve fakat imparatorluğun çöküşü ve yıkılışı sıralarında da dış ve iç tesirlerle yeni şekillere girmek ve değişikliklere uğramak sureti ile bir ıslahat devresi geçirmiştir.

Osmanlılar devri zabıtası, ikinci padişah Orhan Bey zamanında kurulan Yeniçerilerle başlar. Bunların kumandanı (Yeniçeri Ağası) idi.

Yeniçeri Ağası, merkez ve taşradaki yeniçeri askerinin kumandanı olduktan başka hükümet merkezinin emniyet ve asayişini sağlamakla görevlidir. Ve bu bakımdan başkentinde kulluk âmiri idi. Bu teşkilatta: Subaşı, Asasbaşı, Salma başçuhadar, Tebdilkuloğluçuhadarı, Cellat, Falakacı, Böcekbaşı (Bu adlardaki zabıta teşkilatlarına memleketimiz müzesindeki şer’i mahkeme sicillerinde sık sık rastlanmaktadır.) gibi yeniçeriler ve komutanlar kullanılırdı. Bu 1825 tarihinde Yeniçerilerin ortadan kaldırılmasına kadar devam etti.

Bundan sonra zabıta işleri (Nizam-ı Cedid) ve ondan sonrada (Asakir-i Mansure-i Muhammediye) tarafından görülmüştür. 1826 yılında (Zaptiye Müşiriyeti) adı altında bir teşkilat vücuda getirilmiştir. Bu teşkilatta da Ferik, Alaybey Taburağası, Bölükağası gibi subaylarla beraber karakollarda Mülazım-ı evvel ve sani rütbelerine amirler vazife görmüşlerdir. Zaptiye devri de 1845 yılına kadar devam etmiş ve bu yılın 10 Nisan’ında (Teftiş memuru) adı altında ilk polis teşkilatı kurulmuştur. Bu memurlar karakollarda adli ve idari tahkikatla bizzat meşgul olmaya başlamışlardır. 1880 yılında ise teftiş memurları kaldırılmış ve geniş kadrolu polis teşkilatı kurulmuştur.

Tarihimizde 31 Mart Vak’ası diye adlandırılan günden sonra Miralay Galip Bey ilk defa Emniyet Genel Müdürlüğüne getirilmiştir. İşte bu tarihten itibaren polisin yeni çapta İslahına başlanmış. Merkez memurlukları ihdas edilmiş, bunlara kendi daireleri ile muhabere imkânları ve her nevi tahkikat evrakını doğrudan doğruya adliyeye göndermek yetkisi verilmiştir.

17 Aralık 1913 yılında çıkan geçici bir kanunla Emniyet Genel Müdürlüğü asayiş, seyrisefer ve ecnebiler, memurin ve levazım, istitlaat, muhasebe ve polis dergisi şubelerinde teşkil edilmiştir.

Bu durum 1920 yılına kadar devam etmiş; Millî Mücadele'nin başlaması ile Ankara’da bir Emniyet Genel Müdürlüğü kurulmuş ve böylece Milli Hükümet Anadolu’nun emniyet ve asayiş işleri ile de uğraşmaya başlamıştır.

Cumhuriyet'in ilanından sonra bir müddet yine evvelki mevzuat tatbik edilmiş ise de iktisadi, mali, sosyal sahalardaki gelişmeler münakale imkânlarının artması, harp sonu doğan siyasi cereyanlarının memleketimizde bulaşması polis teşkilatının bünyesinde de değişiklik yapılmasını ve polisin teknik bilgi, malzeme ve kaliteli personel ile teçhizini icap ettirmiştir. Bunun neticesi olarak 1937 yılında halen tatbik edilmekte olan 3201 sayılı Emniyet Teşkilat Kanunu çıkarılmıştır.

1934 yılında çıkarılan 2559 sayılı kanunla da polisin salahiyetleri tespit edilmiştir. Bu kanunda halen yürürlüktedir.

Memleketin emniyet ve asayişini İçişleri Bakanı yürütür. Bakın bu görevini, Emniyet Genel Müdürlüğü ve Jandarma Genel Komutanlığı el ile kullanmaktadır.

Emniyet Müdürlüğü'nün Merkez Teşkilatı:

1- Genel müdür, 2-Genel Müdür Muavini, 3- Teftiş Kurulu Başkanlığı, 4- Daire Başkanlığı, 5- Şube Müdürlüğü, Başhekimlik ve Tercüme Bürosu'ndan ibarettir.

Vilayetlerin emniyet ve asayişinden ise valiler sorumludur. Vali ise bu işleri vilâyet emniyet müdürlüğü ile vilayet Jandarma Komutanlığı elleri ile yürütür.

Vilâyetlerde bir emniyet müdürü, 4 Şube müdürü vilayetin genişliğine göre de karakol bulunur.

3201 sayılı kanunla bir de muamelat memuru sınıfı teşkil edilmiştir.

7 dereceden ibaret olan bu sınıf emniyet teşkilatının yazı, hesap ve levazım işlerini görmektedir.

Silahlı sınıf ise polis memuru, komiser muavini, komiser, baş komiser, ikinci sınıf emniyet amiri ve beş dereceden ibaret emniyet müdürü sınıflarından teşekkül etmektedir.

Polisin idari, adli ve siyasi olmak üzere 3 çeşit görevi vardır.

1- İdari polis, içtimai ve umumi nizamı temin etmekle görevlidir. Ayrıca ahlâka ve umumi terbiyeye aykırı hareketleri ve suçları önlemeye uğraşır.

2- Adli polis, idari polisin aldığı tedbirlere rağmen vuku bulacak olan hâdiselerin iz ve delillerini toparlayarak adalete verir.

3- Siyasi polis ise, devletin umumi emniyetine bağlı işlerle uğraşır. Polis memuru olabilmek için en az ortaokul mezunu olmak şarttır. Kanun yeteri kadar ortaokul mezunu olmadığı takdirde sınavla ilkokul mezunu alınmasına müsaade ederse de üç yıldan beri mesleke ilkokuldan çıkanlar alınmamaktadır. Mesleğe giren polis memurları, İzmir ve Kayseri’de bulunan polis okullarında 9 aylık bir meslekî tahsil görür ve polis memurları için lüzumlu bilgileri alırlar.

Bundan sonra polis memuru olduklarından kendilerine lüzumlu bilgilerde verilir. Polis âmirleri ise Ankara’daki Polis Enstitüsü'nde yetişirler. Burada üç yıl tahsil gördükten sonra çıkarlar. Milli Eğitim Bakanlığı bu enstitünün yüksek okul olduğunu kabul etmiştir. Buradan çıkan meslek mensupları evvela komiser muavini olmakta ve emniyet müdürlüğüne kadar yükselmektedirler.

(Devamı var)